دندان عقل که معمولاً در سنین ۱۷ تا ۲۵ سالگی رویش پیدا می‌کند، آخرین دندان آسیا در هر سمت فک است. در برخی افراد، این دندان‌ها فضای کافی برای رویش ندارند و به‌صورت کامل یا ناقص در زیر لثه باقی می‌مانند. در این حالت، اصطلاحاً گفته می‌شود که دندان عقل “نهفته” است. نهفتگی دندان عقل ممکن است باعث درد، التهاب، عفونت، آسیب به دندان‌های مجاور یا حتی تشکیل کیست شود.
نهفتگی یک پدیده رایج است و در بسیاری از افراد دیده می‌شود، اما اهمیت آن زمانی دوچندان می‌شود که همراه با علائم یا خطراتی مانند نزدیکی به عصب فکی تحتانی باشد.
انواع نهفتگی دندان عقل
نهفتگی دندان عقل بر اساس جهت و وضعیت آن نسبت به دندان‌های مجاور و استخوان فک دسته‌بندی می‌شود:
۱. نهفتگی کامل
در این حالت، دندان به‌طور کامل درون استخوان فک محبوس است و هیچ بخشی از آن بیرون نزده است. این نوع معمولاً بدون علامت است مگر اینکه باعث درد یا عفونت شود.
۲. نهفتگی جزئی (نیمه نهفته)
در این حالت، بخشی از تاج دندان از لثه بیرون زده و بخش دیگر در زیر لثه یا استخوان باقی مانده است. این نوع نهفتگی می‌تواند محل تجمع باکتری‌ها و مواد غذایی شود و باعث التهاب و پری‌کرونیت (عفونت اطراف تاج دندان) گردد.
۳. نهفتگی افقی
دندان به‌صورت افقی در فک قرار گرفته و معمولاً به دندان جلویی فشار وارد می‌کند. این نوع از دشوارترین انواع نهفتگی است.
۴. نهفتگی مایل (زاویه‌دار)
دندان عقل با زاویه‌ای نسبت به دندان‌های مجاور قرار دارد که ممکن است به‌سمت جلو یا عقب متمایل باشد.
۵. نهفتگی عمودی
دندان در راستای صحیح قرار دارد ولی به دلیل کمبود فضا قادر به رویش کامل نیست.
هزینه‌های درمان دندان عقل نهفته
هزینه درمان دندان عقل نهفته بسته به نوع نهفتگی، محل دندان، میزان دشواری جراحی و امکانات کلینیک متغیر است. تعرفه‌ها ممکن است سال‌به‌سال نیز تغییر کنند، ولی در ادامه یک بازه تقریبی برای انواع جراحی آورده‌ایم:
| نوع نهفتگی | محدوده هزینه (تومان) | توضیحات |
|---|---|---|
| ساده و نیمه‌نهفته | ۸۰۰٫۰۰۰ – ۱٫۵۰۰٫۰۰۰ | بدون برخورد به عصب، جراحی ساده |
| نهفته کامل | ۱٫۵۰۰٫۰۰۰ – ۳٫۰۰۰٫۰۰۰ | نیاز به برش استخوان |
| نهفتگی افقی یا زاویه‌دار | ۲٫۰۰۰٫۰۰۰ – ۴٫۵۰۰٫۰۰۰ | پیچیدگی بالا، احتمال تماس با عصب |
| نزدیک به عصب فکی تحتانی | ۴٫۵۰۰٫۰۰۰ – ۷٫۰۰۰٫۰۰۰ | نیاز به جراحی با دقت بالا، CBCT، جراح فک و صورت |
عوامل مؤثر بر هزینه کشیدن دندان عقل نهفته
۱. موقعیت دندان و نوع نهفتگی
هرچه دندان عمیق‌تر و زاویه‌دارتر باشد، هزینه جراحی بیشتر خواهد بود.
۲. تخصص پزشک
جراحی توسط جراح فک و صورت به دلیل دقت و خطرات بیشتر، هزینه بیشتری نسبت به دندانپزشک عمومی دارد.
۳. تجهیزات و تصویربرداری
نیاز به CBCT (سی‌تی‌اسکن سه‌بعدی) برای بررسی نزدیکی به عصب، باعث افزایش هزینه می‌شود.
۴. وضعیت جسمی بیمار
بیمارانی با دیابت یا اختلالات انعقادی نیاز به مراقبت بیشتر دارند که ممکن است هزینه درمان را افزایش دهد.
۵. درمان‌های جانبی
در برخی موارد، استفاده از داروهای آنتی‌بیوتیک، مسکن‌های قوی یا بخیه قابل جذب ممکن است در مجموع هزینه را بالا ببرد.
دندان عقل نهفته نزدیک به عصب
یکی از مهم‌ترین مسائل در کشیدن دندان عقل، نزدیکی یا درگیری ریشه دندان با عصب فکی تحتانی (IAN) است. این عصب از داخل استخوان فک عبور کرده و وظیفه حس‌رسانی به لب پایین، چانه و دندان‌های پایینی را دارد.
نشانه‌ها و خطرات:
- بی‌حسی لب پایین یا چانه بعد از جراحی
- احتمال آسیب دائم یا موقتی به عصب
- نیاز به تصویربرداری CBCT قبل از جراحی
- در برخی موارد نیاز به تکنیک‌های جراحی خاص مانند:
- کورونکتومی (برداشتن تاج و باقی‌گذاشتن ریشه)
- جراحی با راهنمای دیجیتالی و بزرگنمایی میکروسکوپیک
در چنین مواردی، حتماً باید توسط جراح فک و صورت با تجربه انجام شود تا خطر آسیب به حداقل برسد.
چه زمانی باید دندان عقل نهفته را بکشیم؟
اگر دندان عقل نهفته هیچ‌گونه علائمی نداشته باشد، ممکن است نیازی به کشیدن آن نباشد. اما در موارد زیر توصیه به جراحی داده می‌شود:
- درد مکرر در ناحیه عقب فک
- تورم یا التهاب لثه اطراف دندان نهفته
- بوی بد دهان یا ترشحات چرکی
- پوسیدگی دندان مجاور
- فشار بر دندان‌های کناری
- مشاهده درگیری با عصب در رادیوگرافی
- تشکیل کیست یا توده در اطراف دندان نهفته
آیا همیشه نیاز به کشیدن هست؟
خیر. اگر دندان عقل:
- نهفتگی کامل و بدون علائم داشته باشد
- در مسیر عصب فکی باشد
- هیچ التهابی ایجاد نکند
ممکن است تنها نیاز به پایش دوره‌ای با رادیوگرافی داشته باشد و جراحی به تعویق بیفتد یا حتی انجام نشود.
مراقبت‌های پس از جراحی دندان عقل نهفته
- گاز استریل را ۴۵ دقیقه در محل نگه دارید
- از مصرف مایعات گرم در ۲۴ ساعت اول خودداری کنید
- شست‌وشوی دهان با آب نمک از روز دوم شروع شود
- مصرف داروهای تجویز شده مانند آنتی‌بیوتیک و مسکن به‌موقع
- کمپرس یخ در ۲۴ ساعت اول برای کاهش تورم
- از مکیدن، تف کردن شدید و مصرف نی بپرهیزید
- از فعالیت سنگین برای ۲ تا ۳ روز اجتناب شود
جمع‌بندی
دندان عقل نهفته موضوعی مهم در دندانپزشکی است که می‌تواند بی‌علامت باشد یا منجر به مشکلات جدی مانند عفونت، درد و آسیب به دندان‌های دیگر شود. آگاهی از نوع نهفتگی، بررسی دقیق محل و نزدیکی آن به عصب و انتخاب روش مناسب جراحی از اهمیت بالایی برخوردار است. برای تصمیم‌گیری صحیح، مشورت با دندانپزشک یا جراح فک و صورت و انجام تصویربرداری دقیق مانند CBCT ضروری است.
